Slechts enkele km. van Sudersti af ligt in een klein dorp nog een mooie houten kerk. nl in Plopis. Ook deze is door de Unesco erkend als werelderfgoed. Op de achtergrond wordt hier een stenen kerk gebouwd tot ergernis van sommigen die zeggen dat de Maramureswerklieden bij hun traditie moeten blijven die ze steeds zo goed beheerst hebben. De houten kerk van Plopis, gewijd aan de aartsengelen werd in 1798 afgewerkt en is zoals in Sudesti ook een slank type. Ook hier zijn er vier kleine torentjes om de hoofdtoren, die duiden op een westelijke invloed. Een mooie houten poort en een gevlochten hek omgeven het kerkhof. Fier en waterdicht staat het kerkje op de heuveltop want de bouwers zochten steeds de mooie plekjes op. Op de lange terugweg naar Sapanta treffen wij een oude schuur aan met een dak als een te groot gebreide wollen muts, die met gras is begroeid. Dit type schuur zijn we op onze reis al meermaals tegengekomen.

Deseşti & Budeşti Maramureş und Unesco-Holzkirchen 1 Dat de inwoners van Maramures in de loop van hun lange geschiedenis zo goed de vreemde invloeden en veroveringsdrang weerstaan hebben danken ze niet voor het minst aan hun geografische ligging. Als een geografische burcht omsluiten bergtoppen het gebied, het is alleen via bergpassen te bereiken. Naar het oosten toe heeft men de Prisloppas. ( 1406 m. ). De weg is goed zei iemand in Humor, doch in onze ogen is dat geweldig overdreven. Vele stukken weg brengen ons in vertwijfeling. De weg nr. 18 die later overgaat in de 17 op weg naar Moldavië volgt vanaf de pas geruime tijd de rivier Bistrita.

In het dal vinden wij verschillende mooi geschilderde huizen, voornamelijk in het dorp Carlibaba. In 1797 opende de Oostenrijker Karl Manz Ritter hier een zilver- en loodmijn. Hiervoor liet hij Duitse werklieden die in Slowakije en Silezië werkzaam waren naar hier komen, die zo de steden Carlibaba Veche en Noua stichtten. Toen de mijn in 1870 sloot schoolden ze om naar hout- en landarbeiders. Er zijn nog steeds 9% Duitse afstammelingen in de streek.

Kort voor de bergpas komen wij deze kletsnatte groep tegen die ons onbewogen voorbij stapt alhoewel wij geen enkele woonwagen meer zagen sedert de Donaudelta. Tegen de pashoogte hebben wij ook het prachtige natuurreservaat van het Rodneigebergte ontdekt. Het is een desolaat gebied met bijna geen wegen.

Voor elk huis staat als het ware nog een houten poort met veel snijwerk en eiken balken. Hoe belangrijker de bewoner, hoe mooier en groter de poort. Een ander curiosum, die wij er in de streek aantroffen was een boom met allerlei emmers en kommen. Dit zou betekenen dat zich in dit huis een huwbaar meisje bevindt, waarvan de huweliksgift klaar is. In het dorpje Desesti gaan wij de trappen naar de kerk op en treffen er het kerkje in een wonderlijke natuurlijke omgeving. Er lopen kippen rond de kerk. De houten kerken uit de omgeving dateren uit twee verschillende tijdperken. De eerste zijn uit de periode van de laatste Tartareninvallen omstreeks 1717. Toen leken de kerken lomper, hadden slechts één dak en een korte toren. Later bouwde men onder gotische invloed uitgebreider.

De torenspits werd naar boven opgetrokken en er werd een tweede dakrand bijgebouwd. De kerk van de "Godvruchtige Parachiva "uit Desesti werd in 1770 gebouwd. Ze moet ongeveer 29 m. hoog zijn. De kerk lijkt nog steeds een deel van het dorp te zijn want er is een nieuw graf, bloeiende bloemen en een versierde rand rond de ingang. Binnenin zijn de kerken veelal met doeken bekleed of geverfd. Hier is de kerk typisch qua vorm: een inkom ( pronarthex ) en gemeenschapsruimte ( narthex of naos ) voorzien van een ikonenwand ( Ikonostase ) die de altaarruimte afsluit. Bij de eerste blik zijn alle houtkerken gelijk, doch als men dieper ingaat op de bouw treffen wij de verschillen aan, zoals grootte of spitse toren, soms zelfs voorzien van een bliksemafleider. Dit bleek hier nodig volgens een Duits opschrift naast de deur dat een blikseminslag in 1924 vermeldt. In Budesti vinden wij een ander exemplaar van een houten kerk. Het is hier de St. Niklaaskerk gebouwd in 1643. Er zijn drie daken alhoewel ze uit de eerste periode stamt. Ze heeft wel haar korte torenspits en een eenvoudige rechthoekige oppervlakte. Wat afwijkend is van de andere kerken uit de streek zijn de vier kleine torentjes rond de grote toren. De hoogte is ongeveer 28 m. De verspreide hoven die wij tegenkomen bestaan bijna allen uit zware houten balken en dakpannen, doch daar dit onderhoud vraagt schakelen de bewoners veelal over op blikken golfplaten. De weg van Budesti naar Desesti loopt over een vruchtbare heuvelrug met op de achtergrond richting noorden de Ukraïnse Karpaten.

Humor  -  Moldaukloster Nog dezelfde dag van onze aankomst begeven wij ons naar het nabijgelegen klooster van Humor. De uitgestalde tapijten wijzen op de toeristische waarde van het klooster. Wij bekijken de kerk van "Maria Ontwaakt "van het klooster dat werd gebouwd van 1530 tot 1533. Behalve de in 1641 opgerichte ingangstoren zijn van het klooster slechts de grondvesten over gebleven. Alle van buiten uit beschilderde kerken ontstonden in de tijdspanne van 80 jaar. In het begin waren ze enkel van buiten beschilderd. Men neemt aan dat dit een Bijbels leerboek en liturgisch gezangenboek was voor de boerenbevolking uit de omgeving, daar bij een kerkdienst slechts weinig bezoekers in de kerk zelf binnen konden. Werkelijk elke centimeter van de kerk werd beschilderd..

Om ze weervast te maken werden de beschilderingen met caseïne bewerkt. Aan de slechtweerzijde hebben de schilderingen echter in de loop van de eeuwen toch wel te lijden gehad. De kloosters ontstonden hier niet zoals de houten kerken in Maramures vanuit de bevolking, doch werden na een gewonnen oorlog door de heersers van de streek gebouwd. Het initiatief tot de bouw van de kloosters is afkomstig van Woiwoden Petru Raresch, doch de eigenlijke bouw in Humor is afkomstig van zijn trouwe adviseur, kanselier Bubuiog.

    

Elk klooster kreeg zijn eigen grondkleur toegewezen. In het geval van Humor is het de rode kleur. De verdeling in de byzantijnse stijl van de ikonenschilderingen werkt op het eerste gezicht verwarrend, doch volgt een soort wettelijke structuur dien men - met enkele kleine afwijkingen - in elk klooster zal terugvinden. Op de zuidwand is bijvoorbeeld de beroemde Akathistos-Hymne afgebeeld, die omzeggens bij geen enkel klooster ontbreekt. In 4 rijen zijn 25 afbeeldingen te zien die de lofprijzing over het leven van de moeder Gods Maria en de geboorte van Jezus uitbeeldt. Daaronder ziet men een lange afbeelding met de belegering van Konstantinopel dat hier verbleekt is en later Moldovita verder besproken zal worden. Naast het venster links is in een boog de hymne uitgebeeld: "Over u verheugt zich......... Ook het inwendige van deze kerk is volledig beschilderd. De wanden van de inkom ( pronaos ) tonen afbeeldingen van heiligen en zeer aanschouwelijke voorstellingen van martelaars. De kerken bestaan inwendig meestal uit vijf ruimtes, de voorhal, de grafkamer met bovenliggende schatkamer, de gemeenschapsruimte ( naos ) en de achter de ikonenwand liggende altaarruimte. Hier mag enkel de priester en de diaken binnen komen. De foto's rechts is een blik uit de grafkamer in de gemeenschapszaal met achteraan de ikonenwand ( Ikonostase ) en de smalle grafkamer met het graf en een deur, waarachter zich vermoedelijk de schatkamer bevindt. Het dak en de bovenste helft van de grafkamer vertonen beelden uit het leven van Maria. Verder kan men een zelden gezien tafereel zien waarbij Maria en Jozef als proef besmet water drinken, dit doorstaan en zo hun zuiverheid tegenover de hogepriester bewijzen. De mystieke uitstraling van de kerkruimtes is moeilijk te beschrijven. Vanuit de gemeenschapsruimte kijken wij door de eeuwenoude deuruitsparingen richting ingang. Daar wij op deze grauwe dag de enige bezoekers zijn is dit wonderbaar. In de periode van de Habsburgers werd het klooster gesloten en de kerk als dorpskerk gebruikt. Eerst in het jaar 1991 zijn er weer nonnen in het klooster. De vreugde die de Roemenen voor hun glanzende daken en versieringen hebben, kent som geen grenzen wat deze mooie taferelen betreft.

 

Voroneţ  -  Sixtinische Kapelle des Ostens Enkele kilometers van de stad Gura Humorului ligt midden achter het dorp Voronet een toverachtig landschap met een kloostermuur en een kerk die op de lijst van het Unescowerelderfgoed staan. Ze liggen verstopt achter een bescheiden muur. Van de rest van het klooster is niets behouden gebleven. Zoals de andere kloosters was het oorspronkelijk ook een bolwerk tegen de machtige dreiging van de oprukkende islam. Na de val van Konstantinopel aan de Turken, in het midden van de 15e eeuw was Roemenië het laatste christelijke bastion van het westen. De kerk werd in minder dan 4 maanden opgericht, van 26 mei tot 14 september 1488. Ze werd ook in klaverbladvorm gebouwd, wat wil zeggen dat ze drie absissen heeft. Het bovenste beeld geeft een zicht op de Oost- en Zuidabsis. De ver vooruitspringende daken volgen de vorm van de dakgewelven van de enkele kamers binnenin. Anders dan het klooster van Humor heeft de kerk hier een toren waarin de mooie Moldanische koepel verborgen is.

Hiernaast heeft men zicht op de zuidelijke absis. De in 1488 onder Stefan de Grote klaar gekomen kerk, werd slechts een halve eeuw later onder Stefans zoon Petru Rares aan de buitenzijde beschilderd. Aan de blindramen en blindnissen van de wanden kon men echter zien dat de beschildering reeds bij de bouw aangebracht was. Ook hier volgt de beschildering een vastgesteld beeldprogramma. De absissen samen tonen de heilige hiërarchieën "Cin "genoemd. In aanbiddende houding ziet men engelen, profeten, apostels, bisschoppen, kerkvaders en martelaren. In hun midden troont de moeder Maria en kind Jezus. Een groot deel van de zuidelijke gevel geeft de stamboom van Jezus weer.

De smalle gotische vensters met rechthoekige ramen die uit gekruiste stutten bestaan laten slechts weinig daglicht binnen. Beroemd is het klooster door zijn grondverf, bestaande uit "lapislazuli ", een gemalen halfedelsteen met een diep blauwe kleur. Het blauw van Voronet wordt door kunstenaars als enig in zijn soort betiteld, zoals het rood van Rubens of het groen van Veronese. Links naast de ingang vindt men de afbeeldingen van de metropoliet ( aartsbisschop van de orthodoxe kerk ) Grigorie Roscu die de heerser Petru Rares tot de buitenbeschildering aangezet had, alsook de kluizenaar ( met een heiligenbrief ) Daniil Sihastru. Deze was de raadgever van Stefan de Grote. De legende wil dat Stefan de Grote na een veldslag zonder succes te rade ging bij de kluizenaar en dat die hem gebood om naar het slagveld terug te keren. Toen de Turken verslagen werden bouwde Stefan op de plaats van de houten hut van de kluizenaar het klooster van Voronet. De metropoliet en de kluizenaar werden beiden in de kerk bijgezet.

Boven de ingang treft men ook de "Deesis ", de voorspraakgroep met Jezus en Maria en Johannes de Doper aan. Voor de ikonostase hangt de vergulde icoon die Christus op de troon voorstelt. In de noas bevindt zich een stichtersbeeltenis op een met goudsterren bezette achtergrond. ( in Moldavië voorbehouden voor de schenker ). De tronende Christus ontvangt van Stefan de Grote de kerk als offergave en geeft hem de zegen. De heilige Georg had als patroon van de kerk een bemiddelingsrol en stelt de vorst aan Christus voor.

Stefan draagt een kroon en een Byzantijnse keizersmantel. Ook zijn familie is afgebeeld waaronder zijn latere troonopvolger Bogdan. Stefan draagt een kroon en een Byzantijnse keizersmantel. Ook zijn familie is afgebeeld waaronder zijn latere troonopvolger Bogdan. Langzaam gaan wij de kerk rond en bekijken het nu vanuit het Zuid-westen. De aanbouw die de metropoliet Grigorie Roscu 1547 aan de bestaande kerk toevoegde kreeg als afsluitend element een reusachtige vensterloze wand. Reeds bij het oprichten was een monumentaal fresco gepland om op die wand aan te brengen. Het is de schildering die de kerk ook wereldberoemd maakte en het de naam gaf van "Sixtijnse kapel van het Oosten ". De sterke uitdrukking in de leefwereld van de toenmalige bevolking toont één der grootste thema's van de christenheid: "De dag des Oordeels".  In vijf rijen van boven naar beneden ontwikkelt zich het drama van het Laatste Oordeel. Geheel bovenaan verschijnt in het midden God zelf, gekroond met de achthoekige ster van Roemenië.

Rond hem rollen engelen de dierenriemtekens uit, dan "De oude hemel zal vergaan "zo zegt de bijbel. Hieronder troont Christus, de rechter. Naast hem zitten als bijzitter een engel en een apostel op Moldavische banken. Aan de voeten van Christus ontspringt de vuurstroom van de hel en stort zich gloedrood in de diepte. Op de derde rij ziet men een lege troon, waarop het symbool van de heilige geest - de duif - zit. Daarnaast knielen Adam en Eva. Aan de linker zijde verschijnen de rechtvaardigen, aan de rechterzijde de ongelovigen die men de vijandige gezichten van Joden, Turken, Tartaren en Armeniërs heeft gegeven. Hieronder hangt de mens aan een weegschaal, wiens schalen door engelen voor de goede en door duivels voor de slechte daden gevuld worden. Buigt de schaal naar het kwade dan wordt de mens door de engelen en duivels in de hellemond geworpen. Overwegen de goede daden dan trekt hij met de andere rechtvaardigen naar het paradijs. ( geheel links onder ) waar de aartsvaders Abraham, Isaac en Jacob hun zielen in de schoot houden. Geheel rechts blazen de engelen op bazuinen en inlandse houten instrumenten de dag der gerechtigheid. De aarde en de zee, de graven en de dieren geven hun doden terug.